5 Şubat 1997’de yaşanan olaylar sonrası birçok Uygur ve Kazak Türkünün katledilişi hafızalara kazındı.
22 yıl önce 5 Şubat 1997 tarihinde Doğu Türkistan’ın Gulca şehrinde yaşanan olaylar sonrası birçok Uygur ve Kazak Türkünün hayatını kaybettiği Gulca katliamının 24. yılı kaydediliyor. Olayların dini motivasyon ile çıktığı tahmin edilerek; çeşitli kaynaklara göre Kur’an okunulan bir eve Çin hükumetinin baskını sonrasında patlak verdiği kayıtlara geçti. Baskınlardan sonra Doğu Türkistanlılar, Gulca sokaklarında ellerinde besmele ve kelime-i şehadet gibi yazıların bulunduğu pankartlar ile barışçıl yürüyüşler düzenledi. Ancak Çin polisinin provakasyonları sonucu yürüyüş kontrolden çıktı. Şiddet olaylarına itilen Doğu Türkistanlılar günah keçisi ilan edilerek olayların akşamı ve ertesi gününden itibaren kent genelinde büyük bir gözaltı ve infaz kampanyası başlatıldı. Olaylardan sonra çok sayıda Doğu Türkistanlı idam edilirken birçok Doğu Türkistanlının da tutuklandığı ve kayıp ilan edildiği biliniyor.
Doğu Türkistan’ın Ürümçi’den sonra ikinci büyük şehri olarak bilinen ve Kazakistan sınırında bulunan Gulca’da Uygurlar ile beraber diğer Türk dilli halklarından Kazak, Kırgız ve Tatarlar da bulunuyor. Doğu Türkistan’ın sanayisi ve ekonomisi gelişmiş kuzey kuşağında bulunan şehri ayrıca Altay dağları ile Tanrı dağlarının kesişim noktasında bulunan hayli eski bir yerleşim olarak dikkat çekiyor. Şehrin güneyinden geçen İli nehri de bölgeyi tarım açısından elverişli hale getiriyor.
BİR DÖNÜM NOKTASI OLARAK GULCA KATLİAMI
Gulca’daki olaylar Doğu Türkistan’da ilk defa şehir merkezlerinde bu tür olayların görünmesi açısından önem taşıyor. Daha önce ülkenin gelişmemiş ve kırsal bölgeleri olan Kaşgar ve Hoten gibi bölgelerin çeşitli kasaba ve ilçelerinde çıkan isyanlar ilk defa uluslararası basının da izleyebileceği bir ortamda gerçekleştirilmişti. 2009 Ürümçi katliamı haricinde Gulca’da yaşananlar Doğu Türkistan’ın yakın siyasi tarihinin en kanlı olayı olarak görülüyor.
100 BİNDEN FAZLA KİŞİ TUTUKLANDI, ÇOK SAYIDA KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ
İlk aşamada 2 bin kişiyi tutuklanırken ölen 400 kişinin 16’sı havaların aşırı soğuk olması nedeniyle üzerlerine sıkılan tazyikli su etkisiyle donarak öldü. 90’ı dövülerek öldürülürken 160’ı da Çin güvenlik kuvvetlerinin açtığı ateşle şehit edildi. 5 Şubat 1997 ile 31 Aralık 1997 tarihleri arasında bütün Doğu Türkistan’da 100 binden fazla Doğu Türkistanlı Türk tutuklandı ve tutuklulara ağır işkenceler yapıldı. 9 Aralık 1997 tarihinde binden fazla Doğu Türkistanlı Çin hükumeti tarafından idam edildi.
DOĞU TÜRKİSTAN’DAKİ TOTALİTER YÖNETİMİN KALICIĞINA YOL AÇTI
1990’lı yıllar Çin’deki politik değişimin Doğu Türkistan’a da olumsuz yansımasını beraberinde getirmişti. 1980’li yıllarda Deng Şiaoping ile başlayan Çin reformu 1989 Tiananmen Olayları ile siyasi alanda bitirilmişti. 1980’lerde Doğu Türkistan’da göreli bir özgürlük ortamı vardı. Kültür, sinema, müzik ve eğitim gibi alanlarda Uygurlar bu yıllarda ilerleme kaydedebilmişti. Ancak 1989 sonrasında Çin yeniden totaliter bir politikaya döndü. Bunun arkasında Doğu Türkistan’da inşa edilen ağır sanayi için aranan iş gücünün Çin hükumeti tarafından Çin’in geri kalmış bölgelerindeki Han Çinlileri ile doldurulması yatıyordu. Bu yıllar bu nedenle bölgede Çin kolonizasyonunun zirve yaptığı yıllar olarak değerlendiriliyor.
Tüm bu gelişmeler 1997’deki Gulca katliamına kapı aralamıştı. Gulca’da yaşananlar ise 1990’lı yılların kendini hissettiren totaliter yönetiminin artık Doğu Türkistan’da kalıcı bir hale gelerek bugünlere uzanmasına yol açtı.