UNESCO Yürütme Kurulunda Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Özbekistan ve Türkiye'nin desteği ile alınmış olan karara göre 2020 senesi, “Bilge Tonyukuk Abidesinin Dikilişinin 1300. Yıl Dönümü” olarak kutlanacak.
İlk Türk yazar ve tarihçisidir
Bilge Tonyukuk, ismi bilinen ilk Türk yazar ve tarihçisidir. Türk milletinin teşkilatlanmasının timsalidir. Göktürk Devleti’nin kurucusu İlteriş Kutlug Kağan başta olmak üzere Kapğan Kağan ve Bilge Kağan’a danışmanlık yapmış, meclis başkanlıklarını yürütmüştür. Bilge Kağan’a vezirlik yapmanın yanı sıra, ona kızını vererek kayınpederi de olmuştur.
Tonyukuk kendi adına üç parçadan oluşan kitabeyi milattan sonra 720-725 yılları arasında diktirmiştir. Bu kitabelerden Tonyukuk’un Göktürklerin Juan Juan Devleti’nin elinde esir iken doğduğu anlaşılıyor. Esaretten Kutlug Kağan ile birlikte kurtulmuş ve Göktürk Devleti’nin kuruluşunda görev almıştır. İyi bir stratejist ve taktik ustası olmasından ötürü, batılı Türkologlar onun için “Türklerin Bismarc’ı” ifadesini kullanır.
Doğum tarihi bilinmese de Tonyukuk’un ölümü 726 yılına rastlar. Tonyukuk’un hatırası, ölümünden sonra Bilge Kağan tarafından Bayınn-Çokto adlı mevkide yaşatıldı.
Tonyukuk’un bilge kişiliği, devlet adamlığı çerçevesinde verdiği bilgiler; Türk tarihini, özellikle model Türk Devleti Göktürkleri o günden bugüne değerlendirdiğimiz zaman, bugün içinde bulunduğumuz durumların sebeplerini anlamaya da ışık tutacak kıymettedir. 1300 yıl öncesinden Türk milletini Çin konusunda uyarır.
Tonyukuk;
• Dış ve iç düşmanlarını çok iyi tanıyacak kadar bilgi sahibidir.
• Çok iyi bir stratejisttir.
• Kahraman bir savaşçıdır.
• Kendi milletinin karakterini; olaylar karşısında tavır ve davranışlarını çok iyi bilir.
• Budizm’in milletine zarar vereceğinin farkındadır.
• Şehirleşmenin – o günkü şartlar içerisinde – Türk milletine yıkım getireceğini anlamış durumdadır.
Tonyukuk’a göre;
• Güçlenmeden düşmanla savaşmak doğru değildir.
• Vatanına ihanet edenler, mutlaka cezalandırılmalıdır.
• Emeğe saygı duyulmalı, kahramanlar ödüllendirilmelidir.
• İç ve dış düşmanların iş birliği yapması önceden engellenmelidir.