Konu ile ilgili açıklama yapan PAÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Turgut TOK, “‘mülkiyet sıkıntısı’ nedeniyle kaderine terkedilen tarihi bir değerimiz, aynı zamanda süslemeleriyle adeta bir hat müzesi özelliği taşıyan Bayat Camisi son zamanlarını yaşıyor. Gerekli tedbirler alınmazsa çok kısa bir zamanda yıkılacak. Birkaç ay önce caminin son durumunu görmek üzere yağmurlu bir günde Bayat köyüne gittik. Yağmur şiddetli idi. Arabamızın içinde yağmurun dinmesini bekledik. Bu bekleme esnasında ön namazgâh çatısı gözlerimizin önünde çöktü. Hüzünle caminin içine girdiğimizde duvarların, çatının da çökmek üzere olduğunu gördük. Buradan tüm yetkilileri ve ilgilileri göreve çağırıyorum. Bu tarihi değerimiz birçokları gibi yok olmadan kurtarılsın.”
PAÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Turgut TOK köy ve cami ile ilgili şu bilgileri paylaştı: “Köy, Çivril’e 17 km. uzaklıkta ve adını Oğuzların 24 boyundan birinden alıyor. Oğuz Türkleri 24 boydur, bunlardan biri de “Bayat” boyudur. Oğuzların Bozoklar koluna bağlı olan Bayat boyu, Oğuz Han'ın altı oğlundan biri olan Gün Han'ın soyundan gelmektedir. “Bayat” sözcük anlamı olarak, “Devleti ve nimeti bol, devlet ve nimet sahibi” demektir. Dede Korkut, Fuzulî, Yahya Kemal Beyatlı gibi kişilikler Bayat boyuna mensuptur. Anadolu’da günümüzde 32 Bayat adlı köy bulunmaktadır. Bugün Çivril İlçesi 'ne bağlı olan Bayat Köyü de bunlardan biridir. Faruk Sümer'in Oğuzlar adlı kitabında da yer alan bu köy, son nüfus sayımına göre 103 nüfus yaşamaktadır. Köyün 1530 yılına ait Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defterleri 'nde kayıtlı bulunan Bayat köylerinden birisi olduğu düşünülmektedir.
Önemli Sanat Tarihi Yapıları Var
Bayat köyünü önemli kılan tek husus Oğuz boy adı taşıması değildir. Köyde aynı zamanda önemli bir sanat tarihi yapısı bulunmaktadır. Bayat Köyü Camisi…
Bayat Camisinin tavanındaki kirişlerden birinin üzerinde H. 1289 yılı yazılıdır. Bu tarih miladi olarak 1872/1873 tarihlerine karşılık gelmektedir. Yani cami 146/147 yıl önce, Sultan Abdülaziz dönemi yapılmıştır. Köye yeni bir cami yapıldığı için kullanılmamaktadır. Kaderine terk edilmiş ve yıkılmaya bırakılmıştır.
Bayat Camisi’ni diğer camilerden farklı kılan özelliği, Caminin içindeki mihrap duvarları dâhil olmak üzere bütün duvarlar ve ahşap kirişlerin üzerleri renkli boya ile yapılan bezemelerle süslü olmasıdır. Bu bezemeler arasında Mekke tasvirleri, vazodan çıkan stilize çiçek motifleri ve eski yazı ile oluşturulan madalyonlar yer almaktadır.”
Bayat Camisi’nin Denizli Kültür Müdürlüğü sanat tarihçileri tarafından belirlenen özellikleri şunlardır:
“Cami, kuzey-güney doğrultusunda kare planlı ve tek mekânlıdır. Kuzeyde dikdörtgen şeklinde bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Minaresi yoktur. İbadet mekânında iki ahşap kolonla üç salon oluşturulmuştur. Tavanda diklemesine atılan büyük ahşap kirişler sayesinde tüm tavan hasırla kaplanmıştır. Son cemaat yerinde de aynı hasır örgü kullanılmıştır. Son cemaat yerini ise dört ahşap kolon taşımaktadır. Ancak iki kenardaki ahşap kolonların işlevi yoktur. Bunlar beden duvarlarına hemen hemen birleştirilmiş durumdadır. Camide güney duvarda yarım daire şekilli mihrap nişi vardır. Bunun her iki yanında iki küçük pencere, doğu duvarda iki, kuzey duvarda da bir küçük pencere olmak üzere toplam beş pencere açıklığı yer almaktadır. Ancak camide aydınlık bir mekân yaratılmamıştır. Güneybatı duvarda ahşaptan bir minber, güneydoğu duvarda ise ahşap bir vaiz kürsüsü yer almaktadır. Caminin tabanı toprak olup, fazla düzgün olmayan bir zemin oluşturulmuştur. Son cemaat yerinde giriş kapısının batısında yarım daire şeklinde bir mihrabiye vardır. Caminin beden duvarları son derece kalın tutulmuş olup, yığma kerpiç şeklinde yapılmıştır. Üzeri kireç harcı ile sıvanmıştır. Toprak dam olan çatısı kırma çatı olarak 1963 yılında yenilenmiş ve üzeri Marsilya Tipi kiremitle örtülmüştür. Caminin içindeki mihrap duvarları da dâhil olmak üzere bütün duvarlar ve ahşap kirişlerin üzerleri renkli boya ile yapılan bezemelerle süslüdür.”