Bolşeviklerin 1917’de yayınladıkları bildiride, milletlerin kendi kaderlerini kendilerinin çizeceklerini
ve bağımsız devletlerini kurabileceklerini belirtmeleri üzerine 1918’de Azerbaycan Mehmet Emin
Resulzade önderliğinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Fakat bir süre sonra SSCB’nin bu
bağımsızlık ilanını
tanımayarak kuvvet kullanması sonucu Azerbaycan tekrar SSCB yönetimine girmiştir.
Azerbaycan özellikle Stalin döneminde baskıcı bir politika ile yönetildi
ve bu durum SSCB’nin dağılmasına kadar devam etti.
Gorbaçov’un iktidara gelmesiyle SSCB’de başlayan değişim sonucu Azerbaycan’da
da bağımsızlık hareketleri tekrar başladı. Ebulfeyz Elçibey’in
önderliğinde “Halk Cephesi” adıyla bir teşkilat kuruldu. SSCB’nin
dağılmasından sonra 1991’de yeniden bağımsızlığını ilan eden
Azerbaycan’ı ilk tanıyan ülke Türkiye oldu. 1992’de devlet başkanı olan
Ebulfez Elçibey döneminde Türkiye-Azerbaycan ilişkileri büyük gelişme
gösterdi.
1993’te cumhurbaşkanı olan Haydar Aliyev’in “Biz bir millet, iki
devletiz.” sözleri Türk-Azeri ilişkilerine egemen olmuştur. 2003 yılında
Haydar Aliyev’in yerine cumhurbaşkanı seçilen İlham Aliyev döneminde
de iyi ilişkiler devam etmektedir.
Bağımsız Azerbaycan’ın Hazar petrolleri üzerinde hak sahibi
olması Rusya ekonomisini olumsuz etkilemektedir.
Azerbaycan’ın petrol gelirleriyle güçlenmesi, topraklarında 30
milyona yakın Azeri Türk ünün yaşadığı Iran’ı tedirgin etmektedir.
Ayrıca Karabağ sorunu nedeniyle Ermenistan, Azerbaycan’ın gelişmesini istememektedir. Bu nedenle
Iran, Rusya ve
Ermenistan arasında dostluk, iş birliği ve saldırmazlık anlaşmaları
imzalanmıştır. Buna karşılık Azerbaycan Türkiye ve
Gürcistan ile iyi ilişkiler kurmuştur.
Zengin petrol ve doğal gaz yataklarına sahip olan
Azerbaycan’ı Rusya, ABD ve Batılı devletler bir nüfuz mücadele
alanı olarak görmektedir. Azerbaycan Türkiye’nin de aracılığıyla
ABD ve Batı ülkeleri ile ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır.
ABD, Türkiye ve Batılı devletlerin desteği ile Bakü-Tiflis-Ceyhan
petrol boru hattı Iran, Rusya ve Ermenistan’ın bütün karşı
çıkmalarına rağmen hayata geçirilmiştir.
Petrol, doğal gaz ve demir satışı
Azerbaycan ekonomisi için önemli gelir
kaynağıdır. Ülkede enerji, maden ve
petrokimya sanayi gelişmiştir. Eğitim ve
kültürel faaliyetler diğer Orta Asya Türk
Cumhuriyetlerine göre daha ileri seviyededir.
Azerbaycan’da Mehmet Emin
Resulzade, Bahtiyar Vahapzade gibi bir
çok ünlü şair ve yazar yetişmiştir. Okuryazar
oranı % 98’dir. Çok sayıda Azeri
öğrenci, başta Türkiye olmak üzere Batılı
ülkelerde yüksek öğrenim görmektedir