İlk yapılan anketten sonra son 3 aylık süreçte yaşanan değişimin gözlemlenmesinin amaçlandığı anket sonuçları, Denizli sanayisinde ciddi bir toparlanmanın olduğunu gösteriyor.

Salgın sürecine damgasını vuran kısa çalışma ödeneğine Nisan ayında başvuranların ve başvurmayı düşünenlerin oranı toplamda %78 olarak çıkmıştı. Temmuz ayında gerçekleştirilen ankette kısa çalışma ödeneğine başvuranların oranı uyumlu bir şekilde %71 çıktı. Başvuru yapanların %10’unun ise sonradan başvurularını iptal ettiği belirlendi.

Nisan ayında gerçekleştirilen Covid-19 anketine katılan 306 sanayiciden sadece 1’i salgın sonrası yeni siparişlerinin arttığını belirtmiş; siparişlerinin azaldığını beyan edenlerin oranı %96 olmuştu. Son 3 aylık süreçte %96’lık oranın %77’ye gerilediği gözlemlendi. Yeni siparişlerde yaşanan bu artış, salgınının olumsuz etkisinden Denizli’nin bir nebze de olsa sıyrıldığını gösteriyor.

Covid-19 salgınının Denizlili sanayicinin hali hazırdaki siparişleri üzerindeki etkisi de ağır oldu. Nisan ayında gerçekleştirilen ankette sanayicilerin sadece %9,03’ü salgının mevcut siparişlerinde bir değişikliğe sebep olmadığını belirtmiş; kalan %91’lik bölüm siparişlerinin iptali ve/veya ertelenmesi ile karşı karşıya kaldığını ifade etmişti. Temmuz ayında gerçekleştirilen ankette ise mevcut siparişlere etkisi olmadığını belirtenlerin oranı artarken iptal oranlarının azaldığı ve ertelemelerin arttığı gözlemlendi.

Salgının Türkiye’de görülmeye başlamasından bu yana iş insanlarının en büyük korkusu olan finansmanda da açıklanan kredi paketleri ile birlikte korkunun biraz hafiflediği gözlemlendi. Nisan ayında gerçekleştirilen ankette “Kredi imkanları daraldı” diyenlerin oranı %21 iken bu oran Temmuz ayında yapılan ankette %13’e geriledi. Tahsilat problemi ise %54 ile (Nisan anketinde %58) finansman problemleri içindeki ağırlığını korumaya devam ediyor. Açıklanan istikrar kalkanı paketi kapsamında herhangi bir finansal destekten faydalanmayanların yüksek oranı ise dikkat çekiyor. Temmuz ayında gerçekleştirilen ankete göre katılımcıların %38’i istikrar kalkanı paketi kapsamında herhangi bir finansal destekten faydalanmamış. Bunun dışında en çok kullanılan finansal desteklerin ise kredi anapara ve faizlerinin 3 ay ötelenmesi, işe devam desteği kredisi ve nefes kredisi olduğu görülüyor.

Sanayicinin salgının devam etmesi halinde gördüğü risklerde herhangi bir değişim gözlenmiyor. Sanayici, tahsilatların gecikmesi, gönderdiği halde bedelini alamadığı mallar, çeklerin karşılıksız çıkması gibi sebeplerle tedirginlik yaşıyor. Salgının uzaması ihtimalinde firmaları için gördükleri en büyük riskler nakit akışlarının bozulması, ihracatın azalması, iç satışların azalması ve müşteri kayıpları. 

Denizlili sanayici bu salgının küresel boyutta bir resesyona neden olacağını düşünüyor. Ancak Nisan’a göre sanayici bu konuda da daha iyimser bir tablo çiziyor. Nisan ayında gerçekleşen ankette kısmi veya tam olarak küresel bir resesyon öngörenlerin oranı %98 iken Temmuz ayına gelindiğinde bu oranın %92’ye gerilediği görülüyor. Bu gerilemede kısmi resesyon bekleyenlerin oranındaki artış ve tam resesyon bekleyenlerin oranındaki azalış da dikkat çekici.

Yeni normalde alınan tedbirlerde, Denizlili sanayicilerin oldukça bilinçli olduğu görülüyor. Korona salgını nedeniyle toplu çalışılan yerlerde alınması zorunlu tedbirlerin (maske, sosyal mesafe, dezenfeksiyon, vb.) işyerinde tam olarak uygulanıp uygulanmadığına ilişkin soruya sanayicilerin %92’si “Evet” cevabını vererek tedbirler hakkındaki hassasiyetin yüksek olduğunu gösterdiler. Ancak bu tedbirlerin üretim akışına etkisi sorulduğunda, alınan tedbirlerin üretim akışında ciddi aksamalara sebep olduğu görüldü. Her 3 işverenden biri alınan tedbirlerin çalışan verimliliğini ve motivasyonunu düşürdüğünü belirtirken her 4 işverenden biri de alınan tedbirlerin maliyetleri arttırdığını belirtti. Alınan tedbirlerin üretim kapasitesini azalttığını ifade edenlerin oranı ise %13.

Önünü görememekten dolayı tedirgin olan Denizlili sanayiciler, bu zamana kadar alınan ekonomik ve ticari önlemlerin de tam olarak ihtiyaçlarını karşılamadığı görüşünde. Ancak yine de Nisan ayından bu yana alınan ekonomik tedbirlerin yeterli olduğunu düşünenlerin oranında bir yükseliş (%4’ten %19’a) olduğu gözlemleniyor.  Hükümetten beklentilerin sorgulandığı ankette, yerli üretime doğrudan destek verilmesi, finansal desteklerin devam etmesi ve işveren üzerindeki istihdam ve vergi yüklerinin azaltılması ilk 3 sırada yer alıyor.