Bakü Soykırımını Unutmadık...

Bakü Soykırımını Unutmadık...

Bakü Soykırımını Unutmadık...

A+A-

20 Yanvar (Ocak) Katliamı olarak da anılan Kara Ocak (Qara Yanvar), 1990 yılının 19 Ocak‘ı 20‘ye bağlayan gecesinde, Kızıl Ordu‘nun Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti‘nin başkenti Bakü‘ye girerek gerçekleştirdiği katliamdır.


Katledilen Azerbaycanlılar

1980‘li yılların sonuna doğru siyasi ve ekonomik olarak büyük bir çöküşe giren Sovyetler Birliği‘nde, devlet başkanı Mihail Gorbaçov “glasnost” (açıklık) ve “perestroika” (yeniden yapılanma) politikalarıyla “Soğuk Savaş“ı bitirip devleti yeniden toparlamaya çalıştıysa da bu politikalar, SSCB‘nin hızla parçalanma dönemine girmesinden başka işe yaramadı. Bu arada Sovyetler Birliği‘ni oluşturan 15 Sovyet Cumhuriyeti‘nin çeşitli yerlerinden de bağımsızlık sesleri yükselmeye başladı. Aynı dönemde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti‘nin “Büyük Ermenistan“ı kurma hayali gün yüzüne çıktı veAzerbaycan topraklarında hak iddia etmeye başladılar.


SSCB Devlet Başkanı Gorbacov ve Savunma Bakanı Yazov

Ermeniler‘in toprak talepleri sözde kalmadı ve 1980‘li yılların sonunda bu topraklara saldırılar başladı, burada yaşayan Türkler katledildi ya da göçe zorlandı. ÖnceErmenistan içinde yaşayan Azerbaycan Türkleri‘ne sonra da Yukarı Karabağ‘a karşı yapılan bu eylemlere karşı Azerbaycan Türkleri1988 yılında protesto yürüyüşleri ve mitingler düzenledi. Ancak bu Ermeni saldırıları karşısında Sovyetler Birliği Komünist Partisi‘nden herhangi bir müdahale olmadığı gibi, Ermeniler‘in Moskova‘dan yardım aldığı ortaya çıkınca Azerbaycan‘da gösteriler şiddetlendi, tepkiler çığ gibi büyümeye başladı. Azerbaycan Türkleri artık “azadlık” istiyordu.

Özellikle başkent Bakü‘de düzenlenen mitingler devam ederken, SSCB Yüksek Sovyeti Prezidyumu (Başkanlık Divanı)’nun, 15 Ocak 1990 tarihinde “DKOB ve bazı bölgelerde olağanüstü hal ilan etme” kararı alması ve özellikle de bu kararın 7. maddesi uyarınca uygulamanın kapsamını Bakü ve Gence illerine genişletme önerisinde bulundu. Ermenisaldırıları karşısında Sovyetler Birliği‘ne müdahale çağrısı yapan Azerbaycan halkı, bu kararı adaletsiz olarak değerlendirerek büyük tepkiyle karşıladı. Azerbaycanlılar 16 Ocak‘ta, Kızıl Ordu‘nun Bakü‘ye girerek sıkıyönetim ilan etmesini engellemek için şehringiriş yollarına ve Rus askeri üslerinin kapılarına barikatlar kurdu.


Kızıl Ordu’ya ait bir tank.

Bu sırada Bakü’de bulunan SSCB Yüksek Sovyeti’ni oluşturan iki meclisten biri olan Birlik Sovyeti‘nin başkanı PrimakovSSCB Komünist Partisi merkez komitesi sekreteriGrienko ve SSCB Komünist Partisi şube müdürü Mihayilov, halkı sakinleştirmek içinBakü’de olağanüstü hal ilan edilmeyeceğini açıkladı. Azerbaycan Halk Cephesiyönetimi ise, Moskova’nın aldığı bu kararın Azerbaycan halkına hakaret olduğunu ve kararın cumhuriyetin egemenliği ile ters düştüğünü söyleyerek, Azerbaycan Yüksek Sovyeti‘ni 20 Ocak tarihine kadar olağanüstü toplantıya çağırdı. 17 Ocak’ta halka duyurulan bu çağrıda, halkın provakasyonlara gelmemesi, barikatların kaldırılması ve şehirde olağanüstü hal uygulanmaya çalışılması durumunda karşı koymaması istendi. Ancak SSCB Yüksek Sovyeti PrezidyumuAzerbaycan üzerindeki denetimini kaybetme korkusuyla19 Ocak’ta “Bakü’de olağanüstü hal ilan etme” kararı aldı.

20 Ocak saat 00:00‘dan itibaren geçerli olacak olan bu karar, sonradan KGB‘nin yaptığıanlaşılan, 19 Ocak akşam saatlerinde Azerbaycan Televizyonu‘nun yayın kulesininhavaya uçurulup televizyon yayınının kesilmesiyle Azerbaycan halkına duyurulamadı. Yine aynı gün kimliği belirsiz araçlar halkı gösterilere çağırdı. Bakü‘nün etrafı içinde özel birliklerin de bulunduğu 35.000 kişilik ağır silahlı Kızıl Ordu tarafından sarılırken, hiçbir şeyden haberi olmayan halk yürüyüşlere devam ediyordu. Orduya karşı ilk ateş az önce bahsedilen araçlar tarafından açıldı. Böylece gece yarısı tanklarla barikatları aşan Kızıl Ordu halkın üzerine ateş açmaya başladı. Sabaha kadar çocukkadınyaşlı demeden herkes bu saldırıya maruz kaldı. Resmi açıklamalara göre 133 kişi öldü611 kişi yaralandı841 kişi gözaltına alındı ve 5 kişi kayboldu.


Öldürülen Azerbaycanlılar

20 Ocak katliamının ardından, AHC liderleri Tofiq GasimovVurgun EyubovNecef Necefov ve Milletvekilleri Anar ve Bahtiyar Vahabzade‘nin girişimleriyle 21 – 22 Ocak‘ta olağanüstü toplanan Azerbaycan SSC Yüksek Sovyeti, olağanüstü hal uygulamasının durdurulması ve ordunun Bakü’den çıkarılmasını istedi. Ayrıca katliamı soruşturmak için 16 kişilik bir komisyon oluşturdu. Bu komisyon, Ocak 1992‘de yayınladığı nihai raporunda, katliamın Azerbaycan Türkleri‘ne karşı ağır bir suçolduğunu ve asıl amacının Azerbaycan’ın bağımsızlığının önlenmesi olduğunu belirtti. Raporda sırasıyla, SSCB devlet başkanı Gorbaçov, Savunma Bakanı Orgeneral Yazov,KGB başkanı Kryuckov, İçişleri Bakanı Bakatin ve diğer üst düzey yetkililerin bu katliamdan sorumlu oldukları, sorumluların cezalandırılması için dava açılmasını ve katliamın doğurduğu sonuçların değerlendirilmesi için BM‘ye başvurulmasını önermiştir. Rapor, Azerbaycan Meclisi‘nde olumlu karşılandıysa da siyasi sebeplerle alınan kararlaruygulanamadı.


Katliamda yakınlarını kaybeden Türk kadınları.

16 Aralık 1999 tarihinde çıkartılan bir kararname uyarınca 20 Ocak Katliamı, her sene “Şehitler Günü” olarak anılmakta, resmi devlet düzeyinde yapılan törenlerle, katliam günü öldürülen insanların defnedildiği “Şehitler Hiyabanı” üst düzey devlet yetkilileri tarafından ziyaret edilmektedir.


Şehitler için yapılan anıtlar.

 


Azadlık Meydanı’nda toplanan Azerbaycan Türkleri.

Sovyetler Birliği‘nin yükselmekte olan bağımsızlık istemlerine karşın bir gözdağı verme amacıyla yaptığı bu katliamAzerbaycanlılar‘ı korkutacağı yerde milli bir bağımsızlık vedireniş hareketinin başlamasına neden oldu. Bu kanlı katliam, “Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin, 1991 yılında bağımsızlığını ilan ederek “Azerbaycan Cumhuriyeti” olması yolundaki ilk adımdır.

HABERE YORUM KAT

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.